କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶୁକ୍ଲ ପକ୍ଷର ପୂର୍ଣ୍ଣିମାକୁ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହି ଦିନ ଲୋକେ ଉପବାସ ପାଳନ କରି ପୂଜା କରନ୍ତି । ଏହା ସହିତ ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କରି ଡଙ୍ଗା ଭସାଇବାର ପରମ୍ପରା ରହିଛି। ଚଳିତ ବର୍ଷ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ନଭେମ୍ବର ୨୭ ତାରିଖ ସୋମବାରରେ ପଡ଼ୁଛି । ତେବେ ଆଜି ଦିନରେ ୩ ଟି ଶୁଭ ଲଗ୍ନର ସଂଯୋଗ ହେଉଛି ।
କାର୍ତ୍ତିକ ମାସରେ ସ୍ନାନ କରିବାର ବିଶେଷ ଗୁରୁତ୍ୱ ରହିଛି । ଏହା ଦ୍ୱାରା ଆପଣଙ୍କୁ ଅକ୍ଷୟ ପୁଣ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । ତେବେ ଏହି ଦିନ ଗାଧୋଇବା ପରେ ଦାନ କରିବା ଉଚିତ । କାରଣ ଏହି ଦିନ ସ୍ନାନ କରିବା ପରେ ଦାନ କଲେ ପୁଣ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାଏ । ତେବେ ଜାଣନ୍ତୁ ଆଜିର ଦିନରେ ସ୍ନାନ କରିବାର ଶୁଭ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଏବଂ କ’ଣ ରହିଛି ଏହାର ମହତ୍ତ୍ୱ ।
ଜ୍ୟୋତିଷଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ୨୬ ନଭେମ୍ବରରେ ଅପରାହ୍ନ ୩:୫୩ ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ୨୭ ନଭେମ୍ବରରେ ଅପରାହ୍ନ ୨: ୪୫ ରେ ଶେଷ ହେବ । ତେବେ ଆଜିର ଦିନରେ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଉପବାସ ପାଳନ କରି ଭଗବାନ ସତ୍ୟନାରାୟଣଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବା ସହ କାର୍ତ୍ତିକ ଗଙ୍ଗା ସ୍ନାନ କରିବା ଭଲ। ଏହି ଦିନ ସତ୍ୟନାରାୟଣଙ୍କୁ ପୂଜା କରିବାର ଶୁଭ ସମୟ ସକାଳ ୯:୩୦ ରୁ ୧୦:୪୯ ମଧ୍ୟରେ । ଏହା ସହିତ, ପ୍ରଦୋଷ ଅବଧିରେ ଦୀପ ଦାନ କରିବାର ଶୁଭ ସମୟ ଅପରାହ୍ନ ୫:୨୪ ରୁ ସନ୍ଧ୍ୟା ୭:୦୫ ପର୍ୟ୍ରନ୍ତ । ଏଥି ସହିତ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସକାଳ ୫:୦୫ ରୁ ୫:୫୮ ପର୍ୟ୍ୟନ୍ତ ଗାଧୋଇବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶୁଭ ହେବ । ଏହି ଶୁଭ ସମୟରେ ଗାଧୋଇବା ଦ୍ୱାରା ଆପଣଙ୍କୁ ବେଶ ଲାଭ ମିଳିବ ।
ପୁରାଣ ଅନୁଯାୟୀ ଦେବ ଦେବୀମାନେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଶିବଙ୍କ ନଗରୀ କାଶୀ ସହରକୁ ଗଙ୍ଗା ନଦୀରେ ସ୍ନାନ କରିବାକୁ ଆସନ୍ତି । ଏହା ପରେ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ସେଠାରେ ଦୀପ ପ୍ରଜ୍ୱଳନ ମଧ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି। ଏହି କାରଣରୁ ଏହି ଦିନ ଦେବ ଦୀପାବଳି ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ଗାଧୋଇବା ଏବଂ ଶୁଭ ସମୟରେ ଦାନ କରିବା ଆପଣଙ୍କୁ ଅନେକ ପୁଣ୍ୟ ଆଣି ଦେଇଥାଏ ।
ଧାର୍ମିକ ମାନ୍ୟତା ଅନୁଯାୟୀ ଭଗବାନ ଶିବ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଉପରେ ଅସୁରରାଜା ତ୍ରିପୁରାସୁରାକୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ। ଏହି କାରଣରୁ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାଙ୍କୁ ତ୍ରିପୁରାରୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହି ଦିନ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ଅନୁଗ୍ରହରେ ଦେବତାମାନେ ତ୍ରିପୁରାସୁରାର ଆତଙ୍କରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ, ତେଣୁ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଉପରେ କାଶୀ ସହରରେ ଗାଧୋଇବା ପରେ ଦେବତାମାନେ ଦୀପାବଳି ପାଳନ କରଥାନ୍ତି। ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଶିଖମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାର ମହତ୍ତ୍ୱ ରହିଛି। ଶିଖମାନଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗୁରୁ ନାନକ ଦେବ ଜୀ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାଠାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ଗୁରୁ ନାନକ ଜୟନ୍ତୀ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରାଯାଏ।