ପହଲଗାମର ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର: ଶିବ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ କାହିଁକି ଖାସ?

ଜମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀରର ପହଲଗାମରେ ରହିଛି ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ଯାହାକୁ ମମଲ କିମ୍ବା ମାମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ, ଏହା ଶିବ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳ। ଏହି ପ୍ରାଚୀନ ମନ୍ଦିର, ଯାହାର ଇତିହାସ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୪୦୦ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଓ ଏହା ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ। ଏହାର ଐତିହାସିକ, ପୌରାଣିକ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ମହତ୍ତ୍ୱ ଏହାକୁ ଶିବ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବିଶେଷ ସ୍ଥାନ କରିଛି। ଲିଡର ନଦୀ ଏବଂ କୋଲାହୋଇ ହିମବାହ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ହଜାର ହଜାର ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଆସି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥାନ୍ତି। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା କାହିଁକି ଏହି ମନ୍ଦିର ଶିବ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏତେ ଖାସ?

ପୌରାଣିକ ମହତ୍ତ୍ୱ
ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଆକର୍ଷଣ ହେଉଛି ଏହାର ପୌରାଣିକ କାହାଣୀ, ଯାହା ଭଗବାନ ଗଣେଶଙ୍କ ଜନ୍ମ ଓ ତାଙ୍କର ହାତୀ ମୁଣ୍ଡ ପ୍ରାପ୍ତି ସହ ଜଡ଼ିତ। ହିନ୍ଦୁ ପୁରାଣ ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ମନ୍ଦିର ସେହି ସ୍ଥାନ ଯେଉଁଠାରେ ଦେବୀ ପାର୍ବତୀ ନିଜ ଶରୀରରୁ ହଳଦୀ ବ୍ୟବହାର କରି ଗଣେଶଙ୍କୁ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ। ସେ ଗଣେଶଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସେ ସ୍ନାନ କରୁଥିବା ସମୟରେ ମନ୍ଦିରର ଦ୍ୱାରରେ ପ୍ରହରୀ ଦେବେ ଏବଂ କାହାକୁ ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଦେବେ ନାହିଁ।

ଯେତେବେଳେ ଭଗବାନ ଶିବ ଫେରି ଆସିଥିଲେ, ଗଣେଶ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇ ନଥିଲେ। କ୍ରୋଧିତ ହୋଇ ଶିବ ଗଣେଶଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ କାଟି ଦେଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ପରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ଅନୁରୋଧରେ ତାଙ୍କୁ ହାତୀର ମୁଣ୍ଡ ଲଗାଇ ପୁନର୍ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ସହ ଜଡ଼ିତ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। ମନ୍ଦିରର ନାମ “ମମ ମଲ” (ଅର୍ଥାତ୍ “ଯାଅ ନାହିଁ”) ମଧ୍ୟ ଏହି କାହାଣୀରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛି, ଯାହା ଗଣେଶଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ସୂଚାଏ।

ଐତିହାସିକ ମହତ୍ତ୍ୱ
ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ପ୍ରାୟ ୧,୬୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା, ଅର୍ଥାତ୍ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୪୦୦ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଏହାର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ରହିଛି। କାଶ୍ମୀରର ରାଜତରଙ୍ଗିଣୀରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଅନୁଯାୟୀ, ୧୨ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜା ଜୟସିଂହ ଏହି ମନ୍ଦିରର ପୁନଃନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ଶୀର୍ଷରେ ସୁନାର କଳସ ଲଗାଇଥିଲେ। ମନ୍ଦିରର ସ୍ଥାପତ୍ୟ କାଶ୍ମୀରୀ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ, ଯେଉଁଥିରେ କାଠର ଖୋଦିତ କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଜଟିଳ ଡିଜାଇନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ।

ଶିବ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ମହତ୍ତ୍ୱ
୧. ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ଓ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶକ୍ତି: ମନ୍ଦିରର ମୁଖ୍ୟ ଗର୍ଭଗୃହରେ ଏକ ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ଅଛି, ଯାହା ସ୍ୱାଭାବିକ ଭାବେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ। ଭକ୍ତମାନେ ଏହି ଲିଙ୍ଗକୁ ଦୂଧ, ଜଳ ଓ ମହୁ ଅର୍ପଣ କରି ପୂଜା କରନ୍ତି।

୨. ଅମରନାଥ ଯାତ୍ରା ସହ ସମ୍ପର୍କ: ମମଲେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଅମରନାଥ ଯାତ୍ରାର ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ। ଅନେକ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ଅମରନାଥ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଶିବ ଲିଙ୍ଗର ଦର୍ଶନ କରନ୍ତି, ଯାହା ତାଙ୍କ ଯାତ୍ରାକୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରେ।