ଯଦି ପୃଥିବୀରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ ସ୍ଥାନ ନଥାନ୍ତା ତେବେ କ’ଣ ହୋଇଥାନ୍ତା? ଜାଣନ୍ତୁ କିଛି ଅଜଣା କଥା…

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ବୈଜ୍ଞାନିକଙ୍କ ମତରେ ପୃଥିବୀରେ ଏକ ବିଶେଷ ପ୍ରକାରର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ରହିଛି, ଯାହା ସମୟ ସମୟରେ ବଦଳିଥାଏ। ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଲଗାତାର ଭାବେ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଚାର୍ଜ ଗଠିତ ହୁଏ। ଯାହା କି ଆମ ପୃଥିବୀ ପାଇଁ ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ। ଯଦି ଏହା ନ ଥାନ୍ତା, ତେବେ ପୃଥିବୀରେ ଜୀବନର ସତ୍ତା ରହିପାରିବ ନାହିଁ। ତେବେ ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହି ଚୁମ୍ୱକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ବିଷୟରେ କିଛି ଅଜଣା କଥା।

ପୃଥିବୀରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର କିପରି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ?

ପୃଥିବୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ବାହ୍ୟ କୋର ଭିତରେ ତରଳ ଲୁହାର ଗତି ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ। ଯେତେବେଳେ ଏହି ତରଳ ଧାତୁ ପ୍ରବାହିତ ହେବା ଆରମ୍ଭ କରେ, ସେହି ସମୟରେ ସେମାନେ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସ୍ରୋତ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛନ୍ତି, ଯାହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରେ। ଯଦିଓ ପୃଥିବୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଉତ୍ତର ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ଥିବା ବାର୍ ଚୁମ୍ବକ ସହିତ ସମାନ ଅଟେ, କିନ୍ତୁ ଏହା ପୃଥିବୀ ଭିତରେ ଜଟିଳ ପ୍ରକ୍ରିୟା ମାଧ୍ୟମରେ ଉତ୍ପନ୍ନ ହେଉଥିବାରୁ ଏହା ସେତିକି ସ୍ଥିର ନୁହେଁ। ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯୋଗୁଁ ଚୁମ୍ବକୀୟ ମେରୁ ବିଭ୍ରାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ।

ଏହାର ଉତ୍ତର ମେରୁ ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ ୧୫ କିଲୋମିଟର ବେଗରେ ଗତି କରୁଛି, କିନ୍ତୁ ୧୯୯୦ ଦଶକ ପରଠାରୁ ଏହାର ବେଗ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଛି ଏବଂ ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ ୫୫ କିଲୋମିଟର ବେଗରେ ସାଇବେରିଆ ଆଡକୁ ଗତି କରୁଛି। ତେବେ ଏହା ‘ଚୁମ୍ବକୀୟ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ’ର ସଙ୍କେତ ହୋଇପାରେ। ଯେଉଁଥିରେ ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ମେରୁ ନିଜର ସ୍ଥାନ ବଦଳାଇଥାଏ। ଗତ ୭୧ ନିୟୁତ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଏହା ୧୭୧ ଥର ଘଟିଛି। ଏବେ ପୁଣି ସେହି ସମୟ ଆସିଛି।

ପୃଥିବୀରେ ଯଦି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ନଥାନ୍ତା ତେବେ କ’ଣ ହୋଇଥାନ୍ତା?

ଏବେ କଳ୍ପନା କରନ୍ତୁ ଯଦି ପୃଥିବୀରେ ଏହି ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ନଥାନ୍ତା ତେବେ କ’ଣ ହୋଇଥାନ୍ତା? ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ମଧ୍ୟ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ରେଞ୍ଜର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଥିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ମାପି ଚୁମ୍ବକୀୟ ପୁନରାବୃତିକୁ ଆବିଷ୍କାର କରିଛନ୍ତି। ଆପଣ ଜାଣି ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେବେ ଯେ ଏହି ସ୍ଥାନରୁ, ଯେପରି ଖୋଳରୁ ଟୁଥ୍ ପେଷ୍ଟ୍ ବାହାରେ ସେହି ଭଳି ତରଳ ପଥର ବାହାରିଥାଏ। ଏହା କଠିନ ହେବା ସହିତ ଏହାର ସ୍ଫଟିକ ପୃଥିବୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ଦିଗରେ ଏକତ୍ରିତ ହୁଏ। ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ଯେ ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକ ହଜାରରୁ ଦଶ ହଜାର ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥାଏ।

ପୃଥିବୀରେ ଏକ ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ରହିବା ମଧ୍ୟ ଆମ ଜୀବନ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ପୃଥିବୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ମହାକାଶରେ ବହୁ ଦୂରରେ ବିସ୍ତାରିତ ହୋଇ ପୃଥିବୀ ଚାରିପଟେ ଏକ ସୁରକ୍ଷା ବଳୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ଯାହା ସୂର୍ଯ୍ୟର ‘ସୌର ପବନ’ କଣିକା ଏବଂ ଗଭୀର ମହାକାଶରୁ ଆସୁଥିବା ଉଚ୍ଚ ଶକ୍ତି ବିଶିଷ୍ଟ ‘ମହାଜାଗତିକ ରଶ୍ମି’ କଣିକାର ଝଡ଼ରୁ ଗ୍ରହପୃଷ୍ଠକୁ ରକ୍ଷା କରିଥାଏ। ଏହି ସବୁ ଜିନିଷ ପାଇଁ ପୃଥିବୀର ଚୁମ୍ବକୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ରହିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ।