ମାତ୍ର 6.0 ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପରେ କାହିଁକି ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଚାଲିଗଲା 1400 ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ, ଛୋଟ ଭୂମିକମ୍ପ କାହିଁକି ରଚିଲା ବଡ଼ ତାଣ୍ଡବ….

ଓଡ଼ିଶା ଭାସ୍କର: ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧ ତାରିଖ ମଧ୍ୟରାତ୍ରିରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଭୂମି ପ୍ରବଳ ଭୂମିକମ୍ପରେ ଥରି ଉଠିଥିଲା। ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଅଞ୍ଚଳରେ ୬.୦ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପ ଯୋଗୁଁ ବହୁ ଧନ ଜୀବନ ହାନି ଘଟିଛି।

ଏହି ଭୂମିକମ୍ପରେ 1400 ରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନ ଯାଇଛି। 3000 ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଛନ୍ତି। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା କାହିଁକି ଏକ ମଧ୍ୟମ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପ ମଧ୍ୟ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଏତେ ବିନାଶକାରୀ ପ୍ରମାଣିତ ହୁଏ? ଆସନ୍ତୁ ଏହାର କାରଣ ବୁଝିବା…

ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଭୂମିକମ୍ପର କାରଣ

ପ୍ରଥମ ଏବଂ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କାରଣ ହେଉଛି ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ଥିତି। ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ହିନ୍ଦୁକୁଶ ପର୍ବତମାଳାରେ ଅବସ୍ଥିତ। ହିନ୍ଦୁକୁଶ ଏକ ଏପରି ଅଞ୍ଚଳ ଯେଉଁଠାରେ ଅନେକ ଟେକ୍ଟୋନିକ୍ ପ୍ଲେଟ୍ ମିଶିଥାନ୍ତି। ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ଭୂମିକମ୍ପ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସମ୍ବେଦନଶୀଳ। ହିନ୍ଦୁକୁଶ ପର୍ବତମାଳା ୟୁରେସିଆନ୍, ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଆରବୀୟ ଟେକ୍ଟୋନିକ୍ ପ୍ଲେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ସୀମାରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହି ପ୍ଲେଟ୍ ମଧ୍ୟରେ ନିରନ୍ତର ଧକ୍କା ଶକ୍ତି ସଂଗ୍ରହ କରେ, ଯାହା ଭୂମିକମ୍ପ ରୂପରେ ବାହାରକୁ ଆସେ।

ରିକ୍ଟର ସ୍କେଲରେ ୬.୦ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପକୁ ମଧ୍ୟମ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ, କିନ୍ତୁ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଭୌଗୋଳିକ ଗଠନ ଯୋଗୁଁ ଏହା ଏଠାରେ ପ୍ରବଳ କ୍ଷତି କରେ। ୨୦୨୩ ମସିହାରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ହେରାତରେ ଘଟିଥିବା ୬.୩ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପରେ ପ୍ରାୟ ୨୫୦୦ ଲୋକଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଉଛି।

ଏହି କାରଣଟି ମଧ୍ୟ ଦାୟୀ

ଦ୍ୱିତୀୟ କାରଣ ହେଉଛି ବାରମ୍ବାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ଝଟକା। ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧ ଭୂମିକମ୍ପ ପରେ, ୪.୫ ଏବଂ ୫.୨ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପ ଆସିଥିଲା, ଯାହା ପୂର୍ବରୁ ଦୁର୍ବଳ କୋଠାଗୁଡ଼ିକୁ ଆହୁରି କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ କରିଥିଲା। ଏହି ପରବର୍ତ୍ତୀ ଝଟକାଗୁଡ଼ିକ ଉଦ୍ଧାର କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଅଧିକ କଷ୍ଟକର କରିଥାଏ, କାରଣ ଭଗ୍ନାବଶେଷରେ ଫସି ରହିଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ବାହାର କରିବା ସମୟରେ ଅଧିକ ନିର୍ମାଣ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ। ଏହା ସହିତ, ଦୁର୍ବଳ ନିର୍ମାଣ ଏବଂ ସୀମିତ ସମ୍ବଳ ଭୂମିକମ୍ପର ପ୍ରଭାବକୁ ଆହୁରି ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ।

ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ବିନାଶ କାହିଁକି ଶୀଘ୍ର ଘଟେ?

ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଭୂମିକମ୍ପ ଯୋଗୁଁ ହେଉଥିବା ଧ୍ୱଂସ ପାଇଁ ଅନେକ କାରଣ ଦାୟୀ। ଏଠାରେ ଗ୍ରାମୀଣ ଏବଂ ସହରାଞ୍ଚଳର ଅଧିକାଂଶ କୋଠା ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତି ଯେପରିକି ଅପରିଷ୍କାର ଇଟା, ମାଟି କିମ୍ବା ଦୁର୍ବଳ ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର କରି ନିର୍ମିତ। ଏହି ନିର୍ମାଣଗୁଡ଼ିକ ଭୂମିକମ୍ପରୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି, ଯାହା ଫଳରେ ଅଧିକ ଜୀବନ ଏବଂ ସମ୍ପତ୍ତି କ୍ଷତି ହୁଏ। ଏହି ଦେଶର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ପାହାଡିଆ ଏବଂ ଦୁର୍ଗମ। ଭୂମିକମ୍ପ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ଭୂସ୍ଖଳନର ଆଶଙ୍କା ବୃଦ୍ଧି କରେ।

ଏହା ବ୍ୟତୀତ, ଦାରିଦ୍ର୍ୟ, ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ଅସ୍ଥିରତା ସହିତ ସଂଘର୍ଷ କରୁଥିବା ଆଫଗାନିସ୍ତାନର ଭିତ୍ତିଭୂମି ଦୁର୍ବଳ। ଏହି କାରଣରୁ, ଭୂମିକମ୍ପ ପ୍ରତିରୋଧୀ ନିର୍ମାଣ କୌଶଳ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବା ପାଇଁ ସମ୍ବଳ ଏବଂ ସଚେତନତାର ଅଭାବ ରହିଛି। ସେହି ସମୟରେ, ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ପରିଚାଳନା ଏବଂ ଉଦ୍ଧାର କାର୍ଯ୍ୟର ବ୍ୟବସ୍ଥା ମଧ୍ୟ ସୀମିତ, ଯାହା ଏକ ଛୋଟ ଭୂମିକମ୍ପର ପ୍ରଭାବକୁ ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି କରେ। ଆଫଗାନିସ୍ତାନର କିଛି ଅଞ୍ଚଳରେ, ଲୋକମାନେ ଘନ ଜନବହୁଳ ଗ୍ରାମ କିମ୍ବା ସହରରେ ବାସ କରନ୍ତି। ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଯଦି ରାତିରେ କିମ୍ବା ଥଣ୍ଡା ପାଗରେ ଏକ ଛୋଟ ଭୂମିକମ୍ପ ହୁଏ, ତେବେ ଲୋକମାନେ ଘର ଭିତରେ ଫସି ରହିପାରନ୍ତି, ଯାହା ମୃତାହତଙ୍କ ସଂଖ୍ୟାକୁ ବୃଦ୍ଧି କରେ।

ଭୂମିକମ୍ପର ତୀବ୍ରତା କେତେ ବିପଦପୂର୍ଣ୍ଣ?

୪.୦ ରୁ କମ୍ ଭୂମିକମ୍ପକୁ ମୃଦୁ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। କିନ୍ତୁ ତୀବ୍ରତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇବା ସହିତ, କ୍ଷତି ଏବଂ ମୃତ୍ୟୁର ଆଶଙ୍କା ମଧ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ। ୬.୦ ରୁ ୬.୯ ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପ ଲୋକମାନେ ଭଲ ଭାବରେ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି। ଏହାକୁ ଗମ୍ଭୀର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ। ଏହି ସ୍ତରରେ ଉପର ମହଲା କ୍ଷତିଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ମୂଳଦୁଆ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇପାରେ। ଯଦି ଭୂମିକମ୍ପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ଜନବହୁଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥାଏ, ତେବେ କିଛି ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିପାରେ।

ଭୂମିକମ୍ପର କ୍ଷୟକ୍ଷତି ସହିଥିବା ଆଫଗାନିସ୍ତାନ ପୁଣି ଥରେ ସମସ୍ୟାରେ ପଡ଼ିଛି। ସୋମବାରରେ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ଭୂମିକମ୍ପ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ନାଙ୍ଗରହାର ପ୍ରଦେଶର ଜଲାଲାବାଦ ସହରରୁ 34 କିଲୋମିଟର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବରେ ଥିଲା।

GFZ ଏଜେନ୍ସି ଅନୁଯାୟୀ, ମଙ୍ଗଳବାର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ 5.5 ତୀବ୍ରତାର ଭୂମିକମ୍ପ ହୋଇଥିଲା। ଏହା ପୂର୍ବରୁ ରବିବାର ବିଳମ୍ବିତ ରାତିରେ ଏକ ଭୂମିକମ୍ପ ହୋଇଥିଲା। ଯାହା ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଆତଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ସବୁଠି ଧ୍ୱଂସର ଦୃଶ୍ୟ ଥିଲା।

ରବିବାର ଦୁଇଥର ଭୂମିକମ୍ପ: ଗତ ରବିବାର ଆଫଗାନିସ୍ତାନରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଭୂମିକମ୍ପ ହୋଇଥିଲା। ଆମେରିକାର ଭୂତତ୍ତ୍ୱ ସର୍ବେକ୍ଷଣ (USGS) କହିଛି ଯେ, ଏହାର ତୀବ୍ରତା 6.0 ଥିଲା। ଏହାର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ନାଙ୍ଗରହାର ପ୍ରଦେଶର ଜଲାଲାବାଦ ସହରରୁ 27 କିଲୋମିଟର ପୂର୍ବରେ କେନ୍ଦ୍ରିତ ଥିଲା।

ଭୂମିକମ୍ପର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳ ଭୂମିଠାରୁ ମାତ୍ର 5 ମାଇଲ ଗଭୀରତାରେ ଥିଲା। ବିପର୍ଯ୍ୟୟର 20 ମିନିଟ୍ ପରେ, ସେହି ପ୍ରଦେଶରେ ଆଉ ଏକ ଭୂମିକମ୍ପ ହୋଇଥିଲା। ଏହାର ତୀବ୍ରତା 4.5 ଏବଂ ଗଭୀରତା 10 କିଲୋମିଟର ଥିଲା।

ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୪୦୦ ମୃତ: ରବିବାର ହୋଇଥିବା ଭୂମିକମ୍ପରେ ସମଗ୍ର ଗାଁ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ଲୋକମାନେ ଭଗ୍ନାବଶେଷରେ ଫସି ଯାଇଥିଲେ। ଏହି ଭୂମିକମ୍ପ ଯୋଗୁଁ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୧୪୦୦ ଲୋକଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି।

୩ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଛନ୍ତି। କେବଳ କୁନାର ପ୍ରଦେଶରେ ୧୪୧୧ ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଛି। ଭୂମିକମ୍ପରେ ୫୪୧୨ ରୁ ଅଧିକ ଘର ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଛି।