ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସହ କିପରି ହୋଇଥିଲା ତୁର୍କୀର ସମ୍ପର୍କ: ଜାଣନ୍ତୁ ସେଠାରୁ କ’ଣ କ’ଣ ମଗାଉଥିଲେ ?

ତୁର୍କୀ ଓ ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଐତିହାସିକ ସମ୍ପର୍କ ଏକ ଗଭୀର ଏବଂ ବହୁମୁଖୀ ବିଷୟ। ଭାରତୀୟ ଇତିହାସରେ ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଧ୍ୟାୟ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା, ଯାହା ୧୫୨୬ ମସିହାରେ ବାବରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା। ମୋଗଲମାନେ ତୁର୍କୀ-ମଙ୍ଗୋଲ ମୂଳର ତୈମୁରୀ ବଂଶର ଥିଲେ, ଯାହାର ସମ୍ପର୍କ ମଧ୍ୟ ଏସିଆ ଏବଂ ତୁର୍କୀ ସହିତ ଜଡ଼ିତ ଥିଲା। ତୁର୍କୀର ଓଟୋମାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସହିତ ମୋଗଲମାନଙ୍କର ସାଂସ୍କୃତିକ, ବାଣିଜ୍ୟିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ରହିଥିଲା, ଯାହା ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶରେ ତାଙ୍କ ଶାସନ ଉପରେ ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା।

ମୋଗଲ ଓ ତୁର୍କୀ: ଐତିହାସିକ ଉତ୍ସ
ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ବାବର ମଧ୍ୟ ଏସିଆର ଫେରଗାନା ଉପତ୍ୟକା (ଆଧୁନିକ ଉଜବେକିସ୍ତାନ)ରୁ ଆସିଥିଲେ। ସେ ତୈମୁର ଲଙ୍ଗର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ବଂଶଧର ଥିଲେ, ଯିଏକି ମଧ୍ୟ ଏସିଆରେ ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ତୈମୁରୀ ବଂଶର ସଂସ୍କୃତି ଓ ସାମରିକ ପରମ୍ପରା ତୁର୍କୀ ସଂସ୍କୃତି ସହିତ ମିଶ୍ରିତ ଥିଲା। ବାବରଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ‘ବାବରନାମା’ ଚଗତାଇ ତୁର୍କୀ ଭାଷାରେ ଲିଖିତ, ଯାହା ମୋଗଲମାନଙ୍କର ତୁର୍କୀ ମୂଳକୁ ସୂଚିତ କରେ।

ତୁର୍କୀର ଓଟୋମାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ, ଯାହା ସେହି ସମୟରେ ଇସଲାମିକ ବିଶ୍ଵରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଶକ୍ତି ଥିଲା, ମୋଗଲମାନଙ୍କ ସହିତ ସାମରିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ସମ୍ପର୍କ ରଖିଥିଲା। ପାନିପତର ପ୍ରଥମ ଯୁଦ୍ଧ (୧୫୨୬)ରେ ବାବର ଓଟୋମାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରୁ ସାମରିକ ସହାୟତା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ତୋପ ଓ ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ଧନୁର୍ଦ୍ଧରୀଙ୍କ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥିଲା। ଏହା ମୋଗଲମାନଙ୍କ ସାମରିକ ସଫଳତାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।

ତୁର୍କୀରୁ ଆସୁଥିବା ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ବାଣିଜ୍ୟ
ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ତୁର୍କୀ ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟିକ ସମ୍ପର୍କ ରଖିଥିଲା, ଯାହା ମାଧ୍ୟମରେ ବିଭିନ୍ନ ଦ୍ରବ୍ୟ ଓ ସାମଗ୍ରୀ ଆଦାନପ୍ରଦାନ ହେଉଥିଲା। ତୁର୍କୀରୁ ମୋଗଲ ଭାରତକୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରମୁଖ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆଣୁଥିଲେ:

ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଓ ତୋପ: ଓଟୋମାନ ତୁର୍କୀ ସେହି ସମୟରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ନିର୍ମାଣରେ ଅଗ୍ରଣୀ ଥିଲା। ମୋଗଲମାନେ ତୁର୍କୀରୁ ତୋପ, ବନ୍ଧୁକ ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଯୁଦ୍ଧ ସାମଗ୍ରୀ ଆମଦାନୀ କରୁଥିଲେ, ଯାହା ସେମାନଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧକ୍ଷେତ୍ରରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠତା ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା।

ଘୋଡ଼ା: ତୁର୍କୀ ଓ ମଧ୍ୟ ଏସିଆରୁ ଉଚ୍ଚମାନର ଘୋଡ଼ା ଆମଦାନୀ ହେଉଥିଲା, ଯାହା ମୋଗଲ ସେନାର ଅଶ୍ଵାରୋହୀ ବାହିନୀ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା।

ବିଲାସଜନକ ସାମଗ୍ରୀ: ତୁର୍କୀରୁ ମୋଗଲ ରାଜଦରବାର ପାଇଁ ରେଶମ, ମଖମଳ, ମୂଲ୍ୟବାନ ପଥର ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଲାସଜନକ ଦ୍ରବ୍ୟ ଆମଦାନୀ ହେଉଥିଲା। ଏହି ସାମଗ୍ରୀ ମୋଗଲ ସଂସ୍କୃତି ଓ ରାଜକୀୟ ଜୀବନଶୈଳୀକୁ ଆହୁରି ସମୃଦ୍ଧ କରିଥିଲା।

ସାଂସ୍କୃତିକ ଦ୍ରବ୍ୟ: ତୁର୍କୀ ଓ ଫାର୍ସୀ ପାଣ୍ଡୁଲିପି, ଚିତ୍ରକଳା, ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କଳାକୃତି ମୋଗଲ ରାଜଦରବାରରେ ବେଶ୍ ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲା। ଏହା ମୋଗଲ ଚିତ୍ରକଳା ଓ ସ୍ଥାପତ୍ୟରେ ତୁର୍କୀ ପ୍ରଭାବକୁ ଦର୍ଶାଏ।

ମୋଗଲମାନେ ତୁର୍କୀ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଇସଲାମିକ ଦେଶ ସହିତ ବାଣିଜ୍ୟ ମାର୍ଗ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ। ଖୈବର ପାଶ୍ ଓ କାବୁଲ-କାନ୍ଦାହାର ମାର୍ଗ ଏହି ବାଣିଜ୍ୟରେ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା।

ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଧାର୍ମିକ ପ୍ରଭାବ
ମୋଗଲ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ତୁର୍କୀ ସଂସ୍କୃତିର ଗଭୀର ପ୍ରଭାବ ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ମୋଗଲ ସ୍ଥାପତ୍ୟ, ଯେପରିକି ତାଜମହଲ ଓ ଲାଲକିଲ୍ଲା, ତୁର୍କୀ ଓ ଫାର୍ସୀ ଶୈଳୀର ମିଶ୍ରଣ ଦର୍ଶାଏ। ଉଦାହରଣ ସ୍ଵରୂପ, ତାଜମହଲର ନିର୍ମାଣରେ ତୁର୍କୀ ଗମ୍ବୁଜ ଓ ମିନାରେଟ ଶୈଳୀର ପ୍ରଭାବ ସ୍ପଷ୍ଟ।

ମୋଗଲମାନେ ସୁନ୍ନୀ ମୁସଲମାନ ଥିଲେ, ଯାହା ଓଟୋମାନ ତୁର୍କୀଙ୍କ ସହିତ ସାମଞ୍ଜସ୍ୟ ରଖିଥିଲା। ତେଣୁ, ଧାର୍ମିକ ଓ ସାଂସ୍କୃତିକ ଆଦାନପ୍ରଦାନ ମଧ୍ୟ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଦିଗ ଥିଲା। ମୋଗଲ ରାଜଦରବାରରେ ତୁର୍କୀ ଓ ଫାର୍ସୀ ଭାଷାର ପ୍ରଭାବ ଦେଖାଯାଉଥିଲା, ଯାହା ଉର୍ଦୁ ଭାଷାର ବିକାଶରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା।