୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ତିଆରିରେ କେତେ ହୁଏ ଖର୍ଚ୍ଚ ? RBI ଦେଲା ସବୁ ଟଙ୍କାର ହିସାବ

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଆପଣ ପ୍ରତିଦିନ ବଜାରରେ କିଣାକିଣି ସମୟରେ ସିକ୍କା ଓ ନୋଟର ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି। କିନ୍ତୁ କେବେ ଭାବିଛନ୍ତି କି, ଏହି ସିକ୍କା ଓ ନୋଟ ତିଆରି କରିବାରେ ସରକାରଙ୍କୁ କେତେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ? ବିଶେଷ କରି ୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ତିଆରିରେ କେତେ ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ, ତାହାର ହିସାବ ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ (RBI) ଏକ ସୂଚନା ଅଧିକାର (RTI) ଜବାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଛି। ଏହି ଖବର ଆପଣଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ

୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ତିଆରିରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ଅଧିକ
RBI ର ୨୦୧୮ ରେ ଦିଆଯାଇଥିବା ଏକ RTI ଜବାବ ଅନୁଯାୟୀ, ୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ତିଆରି କରିବାରେ ୧.୧୧ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହୁଏ। ଅର୍ଥାତ୍‌, ଏହାର ମୂଲ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ତିଆରି ଖର୍ଚ୍ଚ ଅଧିକ। ଏହି ସିକ୍କା ଷ୍ଟେନଲେସ ଷ୍ଟିଲରେ ତିଆରି ହୁଏ, ଯାହାର ଓଜନ ୩.୭୬ ଗ୍ରାମ, ବ୍ୟାସ ୨୧.୯୩ ମିଲିମିଟର ଏବଂ ମୋଟେଇ ୧.୪୫ ମିଲିମିଟର। ଏହି ସିକ୍କାଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ମୁମ୍ବାଇ ଓ ହାଇଦ୍ରାବାଦ ସ୍ଥିତ ସରକାରୀ ଟଙ୍କାଶାଳା (Mint) ରେ ତିଆରି ହୁଏ।

ଅନ୍ୟ ସିକ୍କାଗୁଡ଼ିକର ତିଆରି ଖର୍ଚ୍ଚ
ଅନ୍ୟ ସିକ୍କାଗୁଡ଼ିକର ତିଆରି ଖର୍ଚ୍ଚ ମଧ୍ୟ ଏକ ଆକର୍ଷଣୀୟ ତଥ୍ୟ ପ୍ରକାଶ କରେ:
୨ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା: ୧.୨୮ ଟଙ୍କା

୫ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା: ୩.୬୯ ଟଙ୍କା

୧୦ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା: ୫.୫୪ ଟଙ୍କା

ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ କରେ ଯେ କେତେକ ସିକ୍କାର ତିଆରି ଖର୍ଚ୍ଚ ସେମାନଙ୍କର ମୂଲ୍ୟଠାରୁ କମ, କିନ୍ତୁ ୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ଏକ ବ୍ୟତିକ୍ରମ। ଏହି ସିକ୍କାଗୁଡ଼ିକ ସରକାରୀ ଟଙ୍କାଶାଳାଗୁଡ଼ିକରେ ତିଆରି ହୁଏ, ଯାହା ମୁମ୍ବାଇ, ହାଇଦ୍ରାବାଦ, କୋଲକାତା ଓ ନୋଏଡାରେ ଅବସ୍ଥିତ।

ନୋଟ ଛପାରେ ଖର୍ଚ୍ଚ
ସିକ୍କା ତିଆରି ତୁଳନାରେ ନୋଟ ଛପା ଖର୍ଚ୍ଚ ଅନେକ କମ। ୨୦୧୮ରେ RBI ଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଇଥିବା ତଥ୍ୟ ଅନୁଯାୟୀ:
୧୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୦.୯୬ ରୁ ୧.୦୧ ଟଙ୍କା

୨୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୧.୧୦ ରୁ ୧.୧୫ ଟଙ୍କା

୫୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୧.୪୯ ରୁ ୧.୫୮ ଟଙ୍କା

୧୦୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୧.୫୧ ରୁ ୧.୮୦ ଟଙ୍କା

୨୦୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୨.୯୩ ରୁ ୩.୧୨ ଟଙ୍କା

୫୦୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୨.୯୪ ରୁ ୩.୦୯ ଟଙ୍କା

୨୦୦୦ ଟଙ୍କାର ନୋଟ: ୩.୫୪ ରୁ ୩.୭୭ ଟଙ୍କା

ଏହା ଦର୍ଶାଏ ଯେ ନୋଟ ଛପା ଖର୍ଚ୍ଚ ସେମାନଙ୍କର ମୂଲ୍ୟ ଅପେକ୍ଷା ବହୁତ କମ। ନୋଟ ଛପା ନାସିକ (ମହାରାଷ୍ଟ୍ର), ଦେୱାସ (ମଧ୍ୟପ୍ରଦେଶ), ମୈସୁର (କର୍ଣ୍ଣାଟକ) ଓ ସାଲବୋନୀ (ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ) ସ୍ଥିତ ନୋଟ ପ୍ରେସରେ କରାଯାଏ।

କାହିଁକି ଅଧିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ସତ୍ତ୍ୱେ ସିକ୍କା ତିଆରି କରୁଛି ସରକାର?
୧ ଟଙ୍କାର ସିକ୍କା ତିଆରିରେ ଖର୍ଚ୍ଚ ଅଧିକ ହେଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସରକାର ଏହାକୁ ବଜାରରେ ପ୍ରଚଳନ ଜାରି ରଖିଛି। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ହେଉଛି ସିକ୍କାର ଆୟୁଷ ନୋଟ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ। ନୋଟ ସମୟ ସହ ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ ଏବଂ ବାରମ୍ବାର ଛପା ଆବଶ୍ୟକ ହୁଏ, କିନ୍ତୁ ସିକ୍କା ଦୀର୍ଘ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚଳୁଥାଏ। ଏହା ସହିତ, ଛୋଟ ମୂଲ୍ୟର ସିକ୍କା ବଜାରରେ ଛୋଟ କିଣାକିଣି ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ, ଯେପରିକି ଦୁଧ, ପରିବା କିମ୍ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜିନିଷର ମୂଲ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣରେ। ଏହା ବଜାରରେ ମୁଦ୍ରା ପ୍ରଚଳନକୁ ସହଜ କରେ।

କିଏ ତିଆରି କରେ ସିକ୍କା ଓ ନୋଟ?
୧ ଟଙ୍କାର ନୋଟ ସମେତ ସମସ୍ତ ସିକ୍କା ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ଅଧୀନରେ ତିଆରି ହୁଏ, ଯାହା ସିକ୍ୟୁରିଟି ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ଆଣ୍ଡ ମିଣ୍ଟିଂ କର୍ପୋରେସନ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ (SPMCIL) ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହୁଏ। ଅନ୍ୟପକ୍ଷରେ, ୨ ଟଙ୍କାରୁ ୫୦୦ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୋଟ ଛପାର ଦାୟିତ୍ୱ RBI ର ଉପରେ ରହିଛି।