ଏଥର ଜନଗଣନାରେ କେଉଁ କେଉଁ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରିଯିବ? ଜାଣନ୍ତୁ ଭାରତରେ କିପରି ହୁଏ ଲୋକଙ୍କ ଗଣନା

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତରେ ଦଶବର୍ଷିଆ ଜନଗଣନା ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଜନସଂଖ୍ୟା ରେଜିଷ୍ଟର (ଏନପିଆର) ଅପଡେଟ କାର୍ଯ୍ୟ ୨୦୨୫ରେ ଆରମ୍ଭ ହେବାକୁ ଯାଉଛି। ଏହି ଜନଗଣନା ଦୁଇଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହେବ: ପ୍ରଥମ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୬ରେ ପାହାଡ଼ିଆ ଅଞ୍ଚଳରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବ, ଏବଂ ଦ୍ୱିତୀୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୦୨୭ରେ ମୈଦାନୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ହେବ। ଏହି ଜନଗଣନାରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଜାତିଗତ ତଥ୍ୟ ମଧ୍ୟ ସାମିଲ କରାଯିବ। ଏହା ସହିତ ପ୍ରାୟ ୩୧ଟି ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ପରିବାର ଓ ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ସାମାଜିକ, ଆର୍ଥିକ ଏବଂ ପାରିବାରିକ ସ୍ଥିତି ବିଷୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯିବ।

ଜନଗଣନାରେ ପଚାରାଯିବ ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ
ମହାପଞ୍ଜୀୟକ ଏବଂ ଜନଗଣନା ଆୟୁକ୍ତଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିବା ୩୧ଟି ପ୍ରଶ୍ନର ତାଲିକାରେ ନିମ୍ନଲିଖିତ ପ୍ରଶ୍ନ ସାମିଲ ରହିଛି:
ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥ୍ୟ: ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କ ନାମ, ପରିବାର ମୁଖ୍ୟଙ୍କ ସହ ସମ୍ପର୍କ, ବୟସ, ଲିଙ୍ଗ, ବୈବାହିକ ସ୍ଥିତି।

ଜାତି ଓ ଧର୍ମ: ପରିବାରର ମୁଖ୍ୟ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ସଦସ୍ୟ ଅନୁସୂଚିତ ଜାତି (ଏସସି), ଅନୁସୂଚିତ ଜନଜାତି (ଏସଟି) କିମ୍ବା ଅନ୍ୟ ପଛୁଆ ବର୍ଗ (ଓବିସି) ଅଟନ୍ତି କି ନାହିଁ। ଏହି ଥର ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସହ ଜଡ଼ିତ ପ୍ରଶ୍ନ ମଧ୍ୟ ପଚାରାଯାଇପାରେ।

ଜନ୍ମ ଓ ପ୍ରବାସ: ଜନ୍ମସ୍ଥାନ (ଗାଁ, ଜିଲ୍ଲା, ରାଜ୍ୟ କିମ୍ବା ଦେଶ), ପ୍ରବାସ କରିଛନ୍ତି କି ନାହିଁ, ପ୍ରବାସର କାରଣ ଏବଂ ନୂଆ ସ୍ଥାନରେ କେତେ ବର୍ଷ ରହୁଛନ୍ତି।

ପରିବାର ସଂଖ୍ୟା: ପରିବାରରେ ମୋଟ ସଦସ୍ୟଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା, ବିବାହିତ ଦମ୍ପତିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା, ଜନ୍ମ ହୋଇଥିବା ଏବଂ ଜୀବିତ ସନ୍ତାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା (ପୁଅ ଓ ଝିଅ)।

ଘରୋଇ ସୁବିଧା: ଘର ପକ୍କା କି କଚ୍ଚା, କେତେ ରୁମ୍ ଅଛି, ପିଇବା ପାଣିର ମୁଖ୍ୟ ଉତ୍ସ, ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସୁବିଧା, ଶୌଚାଳୟର ପ୍ରକାର, ଅପସାରିତ ଜଳର ଆଉଟଲେଟ, ଗାଧୋଇବା ସୁବିଧା, ରୋଷଣୀ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ଇନ୍ଧନ, ଏଲପିଜି/ପିଏନଜି ସଂଯୋଗ, ରେଡିଓ, ଟେଲିଭିଜନ, ମୋବାଇଲ, ସାଇକେଲ, ସ୍କୁଟର, କାର ଇତ୍ୟାଦିର ଉପଲବ୍ଧତା।

ଅନ୍ୟାନ୍ୟ: ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ଅନାଜ, କାର୍ଯ୍ୟସ୍ଥଳୀରୁ ଘରର ଦୂରତା, ଦିବ୍ୟାଙ୍ଗତାର କାରଣ (ଯଦି ଥାଏ) ଇତ୍ୟାଦି।

ଜନଗଣନା ପ୍ରକ୍ରିୟା କିପରି ହୁଏ?
ଭାରତରେ ଜନଗଣନା ଦୁଇଟି ମୁଖ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ହୁଏ:

ହାଉସ ଲିଷ୍ଟିଂ (ଗୃହ ତାଲିକା): ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ଘରର ସ୍ଥିତି ସହ ଜଡ଼ିତ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ, ଯେପରି ଘରର ପ୍ରକାର (ପକ୍କା/କଚ୍ଚା), ବିଦ୍ୟୁତ୍, ପାଣି, ଶୌଚାଳୟ ଇତ୍ୟାଦିର ଉପଲବ୍ଧତା।

ପପୁଲେସନ ସେନସସ (ଜନସଂଖ୍ୟା ଗଣନା): ଏହି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତଥ୍ୟ, ଜାତି, ଧର୍ମ, ଶିକ୍ଷା, ରୋଜଗାର, ପ୍ରବାସ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ।

ଏହି କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ସରକାର ପ୍ରଶିକ୍ଷିତ କର୍ମଚାରୀଙ୍କୁ ନିୟୋଜିତ କରନ୍ତି, ଯାହାଙ୍କୁ ‘ଏନ୍ୟୁମେରେଟର’ କୁହାଯାଏ। ଏମାନେ ଘରେ ଘରେ ଯାଇ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି। ଏମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅଫିସିଆଲ ପରିଚୟ ପତ୍ର ରହିଥାଏ, ଯାହାକୁ ସନ୍ଦେହ ହେଲେ ଦେଖାଇବାକୁ କୁହାଯାଇପାରେ।

ଡିଜିଟାଲ ଜନଗଣନା ଓ ଗୋପନୀୟତା
ଏହି ଥର ଜନଗଣନା ଡିଜିଟାଲ ଓ ପାରମ୍ପରିକ ଉଭୟ ପଦ୍ଧତିରେ ହେବ। ଏକ ମୋବାଇଲ ଆପ୍ ଏବଂ ପୋର୍ଟାଲ ମାଧ୍ୟମରେ ତଥ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ। ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଗୋପନୀୟ ରଖାଯାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଏଜେନ୍ସି ସହିତ ସେୟାର କରାଯାଏ ନାହିଁ। ଏହି ତଥ୍ୟ ଜନଗଣନା ଅଧିନିୟମ ୧୯୪୮ ଅନୁସାରେ ଏନପିଆରରେ ରେଜିଷ୍ଟର କରାଯାଏ।

ଜନଗଣନାର ମହତ୍ତ୍ୱ
ଜନଗଣନାରୁ ମିଳୁଥିବା ତଥ୍ୟ ସରକାରୀ ଯୋଜନା ଏବଂ ନୀତି ନିର୍ମାଣରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରେ। ଏହି ଥର ଜାତିଗତ ତଥ୍ୟ ସାମିଲ ହେବା ଦ୍ୱାରା ଓବିସି ଏବଂ ଅନ୍ୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟଙ୍କ ପାଇଁ ଆରକ୍ଷଣ ଏବଂ ବିକାଶ ଯୋଜନା ନେଇ ନୂଆ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ମିଳିପାରେ।