ଷ୍ଟ୍ରେଟ ଅଫ ହୋର୍ମୁଜ ବନ୍ଦ ହେଲେ ଭାରତ ନୁହେଁ, ଚୀନକୁ ହେବ ବଡ଼ କ୍ଷତି: ପ୍ରତିଦିନ ଏତିକି କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ କରୁଛି ଆମଦାନୀ

ଇରାନ-ଇସ୍ରାଏଲ ଯୁଦ୍ଧ ମଧ୍ୟରେ ଇରାନୀ ସଂସଦ ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର (Strait of Hormuz) ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଛି, ଯାହା ପରେ କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ନେଇ ବିଭିନ୍ନ ଅଟକଳ ଲଗାଯାଉଛି। କିନ୍ତୁ, ଏହାର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ କ୍ଷତି ଚୀନକୁ ହେବ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିଛି। କାହିଁକି ଏହା ହେବ, ଆସନ୍ତୁ ବୁଝିବା।

ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାରର ମହତ୍ତ୍ୱ
ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର ହେଉଛି ବିଶ୍ୱର ଅତି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ତୈଳ ପରିବହନ ମାର୍ଗ। ଏହା ପାରସ୍ୟ ଉପସାଗରକୁ ଓମାନ ଉପସାଗର ଏବଂ ଆରବ ସାଗର ସହ ସଂଯୋଗ କରେ। ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାୟ ୨୦.୩ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ଏବଂ ୨୯୦ ନିୟୁତ ଘନ ମିଟର ଏଲଏନଜି (Liquefied Natural Gas) ଏହି ମାର୍ଗ ଦେଇ ପରିବହନ ହୁଏ। ଏହା ବିଶ୍ୱର ମୋଟ ତୈଳ ବ୍ୟବହାରର ପ୍ରାୟ ୨୦% ଏବଂ ଏଲଏନଜି ବାଣିଜ୍ୟର ୨୦% ପାଇଁ ଦାୟୀ। ସାଉଦି ଆରବ, ଇରାକ, ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବ ଏମିରେଟ୍ସ, କାତାର, କୁଏତ ଏବଂ ଇରାନ ଭଳି ପ୍ରମୁଖ ତୈଳ ଉତ୍ପାଦକ ରାଷ୍ଟ୍ରମାନେ ଏହି ମାର୍ଗ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରନ୍ତି।

ଚୀନ କାହିଁକି ଅଧିକ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ?
୨୦୨୫ ପ୍ରଥମ ତ୍ରୈମାସିକରେ ଚୀନ ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର ଦେଇ ପ୍ରତିଦିନ ୫.୪ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ଆମଦାନୀ କରିଛି, ଯାହା ଭାରତ (୨.୧ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ), ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ (୧.୭ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ), ଓ ଜାପାନ (୧.୬ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ) ତୁଳନାରେ ଅଧିକ। ଚୀନ ଏହାର ସମୁଦ୍ରମାର୍ଗରୁ ଆମଦାନୀ ହେଉଥିବା କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳର ୪୭% ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟର ପାରସ୍ୟ ଉପସାଗର ଅଞ୍ଚଳରୁ ଆଣୁଛି, ଯେଉଁଥିରେ ଇରାନରୁ ଆମଦାନୀ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। ଇରାନ ହେଉଛି ଚୀନର ପ୍ରମୁଖ ତୈଳ ଯୋଗାଣକାରୀ, ଯାହା ଇରାନୀ ତୈଳ ରପ୍ତାନୀର ପ୍ରାୟ ୩/୪ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରୁଛି। ଏହି ଜଳଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ ହେଲେ ଚୀନର ତୈଳ ଯୋଗାଣରେ ବଡ଼ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହେବ, ଯାହା ତା’ର ଅର୍ଥନୀତି, ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ଗ୍ରାହକ ମୂଲ୍ୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବ।

ଏହା ସହିତ, ୨୦୨୨ ଏବଂ ୨୦୨୩ ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର ଦେଇ ପରିବହନ ହେଉଥିବା କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ଏବଂ କଣ୍ଡେନସେଟର ୮୨% ଏସିଆ ଅଭିମୁଖୀ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଚୀନ, ଭାରତ, ଜାପାନ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ ମିଶି ୬୭% ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଏହା ସୂଚାଇଛି ଯେ ଏସିଆ, ମୁଖ୍ୟତଃ ଚୀନ, ଏହି ମାର୍ଗ ବନ୍ଦ ହେବାରୁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ।

ଭାରତ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ
ଭାରତ ତା’ର ମୋଟ କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ଆବଶ୍ୟକତାର ପ୍ରାୟ ୯୦% ଆମଦାନୀ କରୁଛି, ଯେଉଁଥିରୁ ୪୦%ରୁ ଅଧିକ ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କ ରପ୍ତାନୀରୁ ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର ଦେଇ ଆସୁଛି। ୨୦୨୫ ପ୍ରଥମ ତ୍ରୈମାସିକରେ ଭାରତ ପ୍ରତିଦିନ ୨.୧ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ କ୍ରୁଡ଼ ତୈଳ ଏହି ମାର୍ଗ ଦେଇ ଆମଦାନୀ କରିଛି। ମୋଟ ୫.୫ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ ପ୍ରତିଦିନ ଆମଦାନୀ ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୧.୫ ରୁ ୨ ନିୟୁତ ବ୍ୟାରେଲ ହୋର୍ମୁଜ ଦେଇ ଆସୁଛି।

ତେବେ, ଭାରତ ଏହି ସଙ୍କଟରୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ ନାହିଁ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ମତ ଦେଇଛନ୍ତି। ଭାରତ ଗତ କିଛି ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ତା’ର ତୈଳ ଆମଦାନୀ ମାର୍ଗକୁ ବିବିଧକରଣ କରିଛି। ରୁଷିଆ, ଆମେରିକା, ବ୍ରାଜିଲ, ପଶ୍ଚିମ ଆଫ୍ରିକା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦେଶମାନଙ୍କଠାରୁ ତୈଳ ଆମଦାନୀ ବୃଦ୍ଧି କରାଯାଇଛି। ରୁଷିଆର ତୈଳ, ଯାହା ସୁଏଜ ଖାଲ, କେପ ଅଫ ଗୁଡ ହୋପ କିମ୍ବା ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ଦେଇ ଆସୁଛି, ହୋର୍ମୁଜ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରୁନାହିଁ। ଏହା ସହିତ, ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ଏଲଏନଜି ଯୋଗାଣକାରୀ କାତାର ମଧ୍ୟ ଏହି ଜଳଦ୍ୱାର ବ୍ୟବହାର କରୁନାହିଁ। ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ, ରୁଷିଆ ଏବଂ ଆମେରିକାରୁ ଆମଦାନୀ ହେଉଥିବା ଏଲଏନଜି ମଧ୍ୟ ଏହି ସଙ୍କଟରୁ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ ନାହିଁ।

ଭାରତର ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ଏବଂ ପ୍ରାକୃତିକ ଗ୍ୟାସ ମନ୍ତ୍ରୀ ହରଦୀପ ସିଂହ ପୁରୀ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଭାରତ ଗତ ଦୁଇ ସପ୍ତାହ ଧରି ମଧ୍ୟପ୍ରାଚ୍ୟର ଭୂ-ରାଜନୈତିକ ପରିସ୍ଥିତି ଉପରେ ନଜର ରଖିଛି। ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଭାରତ ତୈଳ ଯୋଗାଣରେ ବିବିଧତା ଆଣିଛି, ଯାହା ହୋର୍ମୁଜ ଉପରେ ନିର୍ଭରତାକୁ ହ୍ରାସ କରିଛି। ଭାରତର ଷ୍ଟ୍ରାଟେଜିକ ପେଟ୍ରୋଲିୟମ ରିଜର୍ଭ (SPR) ୯ ରୁ ୧୦ ଦିନର ଆମଦାନୀ ଆବଶ୍ୟକତା ପୂରଣ କରିପାରେ ଏବଂ ତୈଳ ବିପଣନ କମ୍ପାନୀଗୁଡ଼ିକ ପାଖରେ କିଛି ସପ୍ତାହର ଯୋଗାଣ ମହଜୁଦ ରହିଛି।

ତୈଳ ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧିର ଆଶଙ୍କା
ହୋର୍ମୁଜ ଜଳଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ ହେଲେ ବୈଶ୍ୱିକ ତୈଳ ଯୋଗାଣ ହ୍ରାସ ପାଇବ, ଯାହା ମୂଲ୍ୟକୁ ବୃଦ୍ଧି କରିବ। ବିଶେଷଜ୍ଞମାନଙ୍କ ମତରେ, ତୈଳ ମୂଲ୍ୟ ପ୍ରତି ବ୍ୟାରେଲ ୮୦ ଡଲାରକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇପାରେ, ଏବଂ କେତେକ ଇରାନୀ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଏହାକୁ ୪୦୦ ଡଲାର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବୃଦ୍ଧି ହେବାର ଦାବି କରିଛନ୍ତି। ଏହା ଭାରତରେ ମୁଦ୍ରାସ୍ଫୀତି, ଇନ୍ଧନ ମୂଲ୍ୟ, ପରିବହନ, ଉତ୍ପାଦନ, ଏବଂ କୃଷି ଖର୍ଚ୍ଚ ବୃଦ୍ଧି କରିପାରେ। ପ୍ରତି ୧୦ ଡଲାର ମୂଲ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ଭାରତର ଜିଡିପିକୁ ୦.୫% ପ୍ରଭାବିତ କରିବ ବୋଲି ବିଶେଷଜ୍ଞ ରୋବିନ୍ଦର ସଚଦେବ ଚେତାବନୀ ଦେଇଛନ୍ତି।

ଇରାନ ନିଜେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ
ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ହୋର୍ମୁଜ ବନ୍ଦ କରିବା ଇରାନ ପାଇଁ ମଧ୍ୟ କ୍ଷତିକାରକ ହେବ। ଇରାନ ନିଜେ ଏହି ମାର୍ଗ ଦେଇ ତୈଳ ରପ୍ତାନୀ କରେ, ଏବଂ ଚୀନ ହେଉଛି ତା’ର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଗ୍ରାହକ। ଏହି ମାର୍ଗ ବନ୍ଦ ହେଲେ ଇରାନର ଅର୍ଥନୀତି ଗୁରୁତର ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ ହେବ। ଗ୍ଲୋବାଲ ଟ୍ରେଡ ଆନାଲିଟିକ୍ସ ଫାର୍ମ Kpler ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବରୋଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ “ଅତି କମ” ବୋଲି ଆକଳନ କରିଛି, କାରଣ ଇରାନ ପାଇଁ ଏହାର ଅର୍ଥନୈତିକ ଓ ରାଜନୈତିକ ପରିଣାମ ଗୁରୁତର ହେବ।