ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ରଗ୍ରହଣ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଜ୍ଞାନ ଘଟଣା । ଏହା ସହିତ ଧର୍ମ ଏବଂ ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ଗ୍ରହଣ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ୨୦୨୩ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ୨୦ ଏପ୍ରିଲରେ ଲାଗିବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ଦିନରେ ପଡୁଛି ବୈଶାଖ ଅମାବାସ୍ୟା । ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଏକ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ହେବ । ଅର୍ଥାତ୍ ଗୋଟିଏ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ହେବ କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ଦିନରେ ୩ ଟି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଦେଖାଯିବ । ସେଥିପାଇଁ ବୈଜ୍ଞାନିକମାନେ ଏହି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗକୁ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗର କହିଛନ୍ତି ।
ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ୨୦ ଏପ୍ରିଲ ୨୦୨୩ ଗୁରୁବାର ଦିନ ଲାଗିବାକୁ ଯାଉଛି । ଏହି ଗ୍ରହଣ ଭାରତୀୟ ସମୟ ଅନୁଯାୟୀ ସକାଳ ୭:୦୪ ରୁ ଆରମ୍ଭ ହେବ, ଯାହାକି ଦ୍ୱିପହର ୧୨:୨୯ ରେ ଶେଷ ହେବ । ଏହିପରି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗର ଅବଧି ୫ ଘଣ୍ଟା ୨୪ ମିନିଟ୍ ରହିବ । ଏହି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଭାରତରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେବ ନାହିଁ ଏବଂ ଏହି କାରଣରୁ ଏହି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗର ସୁତକ କାଳ ଏଠାରେ ବୈଧ ହେବ ନାହିଁ ।
୨୦୨୩ ବର୍ଷର ପ୍ରଥମ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ହେବାକୁ ଯାଉଛି କାରଣ ଏହା ତିନୋଟି ରୂପରେ ଦେଖାଯିବ । ଯେଉଁଥିରେ ଆଂଶିକ, ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ କୁଣ୍ଡଳାକାର ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ରହିଛି । ଯେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟର ଏକ ଛୋଟ ଅଂଶର ସାମ୍ନାକୁ ଆସେ ଏବଂ ଏହାର ଆଲୋକକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରେ, ଏହାକୁ ଆଂଶିକ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ପଟେ, ଯେତେବେଳେ ଚନ୍ଦ୍ର ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ମଧ୍ୟଭାଗକୁ ଆସେ ଏବଂ ଏହାର ଆଲୋକକୁ ଅବରୋଧ କରେ, ଯେଉଁ କାରଣରୁ ମଝିିରେ ଅନ୍ଧକାର ଏବଂ ବାହ୍ୟ ବୃତ୍ତରେ କେବଳ ଆଲୋକର ଏକ ରିଙ୍ଗ ଦେଖାଯାଏ, ସେତେବେଳେ ଏହାକୁ ଏକ ବଳାୟାକାର ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ କୁହାଯାଏ । ଏହାକୁ ରିଙ୍ଗ ଅଫ୍ ଫାୟାର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଅନ୍ୟ ପଟେ ଯେତେବେଳେ ପୃଥିବୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଏବଂ ଚନ୍ଦ୍ର ସମାନ ଧାଡିରେ ଥାଆନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ପୃଥିବୀର ଏକ ଅଂଶ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅନ୍ଧକାରରେ ବୁଡିଯାଏ । ଏହି ପରିସ୍ଥିତିକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କୁହାଯାଏ ।
ଏହିପରି ହୋଇଥାଏ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ :-
ଏହି ସମୟରେ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ଆଂଶିକ, ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ କୁଣ୍ଡଳାକାର ଭାବରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେବ । ଏହିପରି ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ ଏକ ହେବ କିନ୍ତୁ ଏହାର ୩ ଟି ଦୃଶ୍ୟ ଦେଖାଯିବ । ଏହି ମିଶ୍ରଣକୁ ହାଇବ୍ରିଡ୍ ସୂର୍ଯ୍ୟପରାଗ କୁହାଯାଏ । ପ୍ରାୟ ୧୦୦ ବର୍ଷରେ ଥରେ ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖାଯାଏ । ଯେତେବେଳେ ପୃଥିବୀଠାରୁ ଚନ୍ଦ୍ରର ଦୂରତା ଅଧିକ କିମ୍ବା କମ୍ ନହୋଇଥାଏ, ସେତେବେଳେ ଏପରି ଘଟିଥାଏ ।