ଛୋଟ ଶିଶୁମାନେ କାହିଁକି କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ତୁରନ୍ତ ଶୋଇପଡ଼ନ୍ତି? ଜାଣନ୍ତୁ ଏହା ପଛର ମେଡିକାଲ ସାଇନ୍ସ
ଅନେକ ଅଭିଭାବକ ଦେଖିଥିବେ କି, ଛୋଟ ଶିଶୁମାନେ କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ତୁରନ୍ତ ଶୋଇପଡ଼ନ୍ତି। ଏହା କୌଣସି ଯାଦୁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହା ପଛରେ ରହିଛି ମେଡିକାଲ ସାଇନ୍ସର ଏକ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟଜନକ ରହସ୍ୟ। ବୈଜ୍ଞାନିକ ଓ ଚିକିତ୍ସା ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଏହାର କାରଣକୁ ଶିଶୁଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଓ ହରମୋନାଲ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହ ଯୋଡ଼ିଛନ୍ତି। ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ଏହା ପଛରେ କ’ଣ ରହିଛି।
୧. ମା’ କ୍ଷୀରରେ ଥାଏ ଟ୍ରିପ୍ଟୋଫାନ
ମା’ର କ୍ଷୀର (ବ୍ରେଷ୍ଟ ମିଲ୍କ) ଏବଂ କେତେକ ଫର୍ମୁଲା ମିଲ୍କରେ ଟ୍ରିପ୍ଟୋଫାନ ନାମକ ଏକ ଆମିନୋ ଏସିଡ୍ ଥାଏ। ଏହି ଟ୍ରିପ୍ଟୋଫାନ ଶିଶୁଙ୍କ ଶରୀରରେ ସେରୋଟୋନିନ ଏବଂ ମେଲାଟୋନିନ ହରମୋନ ଉତ୍ପାଦନରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ସେରୋଟୋନିନ ମନକୁ ଶାନ୍ତ କରେ, ଆଉ ମେଲାଟୋନିନ ନିଦ୍ରାକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରେ। ଫଳରେ, କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ଶିଶୁଙ୍କୁ ନିଦ୍ରା ଲାଗିବା ସ୍ୱାଭାବିକ।
୨. କ୍ଷୀର ପିଇବା ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଶାନ୍ତ ଅନୁଭବ
କ୍ଷୀର ପିଇବା ସମୟରେ ଶିଶୁମାନେ ମା’ର କୋଳରେ କିମ୍ବା ଏକ ଆରାମଦାୟକ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଆନ୍ତି। ଏହି ସମୟରେ ମା’ର ସ୍ପର୍ଶ, ଗରମ ଅନୁଭବ, ଏବଂ ଚୁଚୁମିବା (suckling) ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶିଶୁଙ୍କ ମନକୁ ଶାନ୍ତ କରେ। ଏହା ଶିଶୁଙ୍କ ଶରୀରରେ ଅକ୍ସିଟୋସିନ (oxytocin) ହରମୋନ ନିର୍ଗମନ କରାଏ, ଯାହା ଏକ ପ୍ରକାରର ପ୍ରେମ ଓ ଶାନ୍ତିର ହରମୋନ। ଏହା ଶିଶୁଙ୍କୁ ନିଦ୍ରା ଆଡ଼କୁ ନେଇଥାଏ।
୩. ପେଟ ଭରିଗଲେ ଆସେ ନିଦ୍ରା
କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ଶିଶୁଙ୍କ ପେଟ ଭରିଯାଏ, ଯାହା ଶରୀରରେ ଏକ ସନ୍ତୁଷ୍ଟି ଓ ଆରାମର ଅନୁଭବ ଆଣିଥାଏ। ଏହି ସମୟରେ ଶିଶୁଙ୍କ ପାଚନ ତନ୍ତ୍ର ସକ୍ରିୟ ହୁଏ, ଯାହା ଶରୀରର ଶକ୍ତିକୁ ପାଚନ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ କେନ୍ଦ୍ରୀଭୂତ କରେ। ଏହା ଶିଶୁଙ୍କୁ ଥକା ଅନୁଭବ କରାଇଥାଏ, ଯାହା ନିଦ୍ରାରେ ପରିଣତ ହୁଏ। ଏହାକୁ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଭାଷାରେ ‘ପୋଷ୍ଟପ୍ରାଣ୍ଡିଆଲ ସୋମନୋଲେନ୍ସ’ ବା ଖାଦ୍ୟ ପରେ ନିଦ୍ରା ଅନୁଭବ କୁହାଯାଏ।
୪. ଶିଶୁଙ୍କ ଜୈବିକ ଘଡ଼ି
ଛୋଟ ଶିଶୁମାନଙ୍କର ଜୈବିକ ଘଡ଼ି (circadian rhythm) ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକଶିତ ହୋଇନଥାଏ। ତେଣୁ ସେମାନେ ଦିନରେ ଅନେକ ଥର ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ସମୟ ପାଇଁ ଶୋଇଥାଆନ୍ତି। କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ଶାନ୍ତ ଅନୁଭବ ଓ ହରମୋନାଲ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଏହି ନିଦ୍ରା ଚକ୍ରକୁ ଆହୁରି ସହଜ କରିଥାଏ। ଶିଶୁମାନେ ପ୍ରାୟତଃ କ୍ଷୀର ପିଇବା ସମୟରେ କିମ୍ବା ତା’ ପରେ ଶୋଇପଡ଼ନ୍ତି, କାରଣ ଏହା ସେମାନଙ୍କ ଶରୀରର ସ୍ୱାଭାବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ସହ ଜଡ଼ିତ।
ମେଡିକାଲ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ମତ
ଶିଶୁ ରୋଗ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ କହନ୍ତି ଯେ କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ଶୋଇପଡ଼ିବା ଶିଶୁଙ୍କ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ। ଏହା ସେମାନଙ୍କ ଶାରୀରିକ ଓ ମାନସିକ ବିକାଶରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ। ନିଦ୍ରା ଶିଶୁଙ୍କ ମସ୍ତିଷ୍କ ବିକାଶ, ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି, ଏବଂ ଶକ୍ତି ସଞ୍ଚୟ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ତେଣୁ, କ୍ଷୀର ପିଇବା ପରେ ଶୋଇପଡ଼ିବା ଏକ ସ୍ୱାଭାବିକ ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟକର ପ୍ରକ୍ରିୟା।