କ’ଣ କହେ ସମ୍ୱିଧାନର ଧାରା ୭୫, କିପରି ନିର୍ଣ୍ଣୟ ହୁଏ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଦାୟିତ୍ୱ ଓ କ୍ଷମତା

ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ଭାରତୀୟ ସମ୍ୱିଧାନର ଧାରା ୭୫, ଭାରତର ସଂସଦୀୟ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ମୂଳଦୁଆ ସ୍ଥାପନ କରେ। ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି, ସେମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଲ, ଦାୟିତ୍ୱ ଏବଂ ଯୋଗ୍ୟତା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ପ୍ରଦାନ କରେ।

ଏହି ପ୍ରବନ୍ଧରେ ଭାରତର ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦ କିପରି ଗଠିତ ହୁଅ ଏବଂ କିପରି ବିଧାନସଭା (ସଂସଦ) ପ୍ରତି ଉତ୍ତରଦାୟୀ ତାହା ବ୍ୟାଖ୍ୟା କରାଯାଇଛି।

ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି: ଧାରା ୭୫ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି। ବାସ୍ତବରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ସାଧାରଣତଃ ଲୋକସଭାରେ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତାର ସମର୍ଥନ ପାଇଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି।

ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଅନ୍ୟ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ନିଯୁକ୍ତ କରନ୍ତି। ଯାହା ନିଶ୍ଚିତ କରେ ଯେ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ତାଙ୍କ ପସନ୍ଦର ଦଳ ସହିତ କାମ କରିପାରିବେ।

ଧାରା ୭୫ରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ: ୯୧ତମ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂଶୋଧନ ଆଇନ, ୨୦୦୩ ଧାରା ୭୫ରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଆଣିଥିଲା। ଏହା ଅଧୀନରେ, ଧାରା ୭୫(୧କ) ପ୍ରବେଶ କରାଯାଇଥିଲା।

ଯାହା ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ସମେତ ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦରେ ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ମୋଟ ସଂଖ୍ୟା ଲୋକ ସଭାର ମୋଟ ସଦସ୍ୟ ସଂଖ୍ୟାର ୧୫% ରୁ ଅଧିକ ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ।

ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ: ଧାରା ୭୫(୨) ରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଥିବା ଅନୁଯାୟୀ, ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବହିଷ୍କାର କରିପାରିବେ। ତଥାପି ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ପ୍ରକୃତରେ କେବଳ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ନିଅନ୍ତି।

ଧାରା ୭୫(୩) ସଂସଦୀୟ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ଏକ ମୌଳିକ ନୀତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରେ ଯେ ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦ ସାମୂହିକ ଭାବରେ ଲୋକସଭା ପ୍ରତି ଦାୟୀ ରହିବ। ଏହି ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟ ମିଳିତ ଭାବରେ ସେମାନଙ୍କର ନିଷ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ନୀତି ପାଇଁ ଦାୟୀ ରହିବେ।

ଯଦି ଲୋକସଭା ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅନାସ୍ଥା ପ୍ରସ୍ତାବ ପାସ୍ କରେ କିମ୍ବା ସରକାରୀ ନୀତିକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରେ, ତେବେ ସମଗ୍ର ମନ୍ତ୍ରୀ ପରିଷଦକୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବାକୁ ପଡିବ।

ଶପଥ ଏବଂ ଯୋଗ୍ୟତା ସର୍ତ୍ତାବଳୀ: ମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କୁ ଧାରା ୭୫(୪) ଅନୁଯାୟୀ ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦତ୍ତ ପଦ ଏବଂ ଗୋପନୀୟତାର ଶପଥ ଗ୍ରହଣ ଏବଂ ସ୍ୱାକ୍ଷର କରିବାକୁ ପଡିବ। ଏହି ଶପଥ ତାଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱସ୍ତତାର ସହିତ ତାଙ୍କର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ପାଳନ କରିବାକୁ ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ର ଗୁପ୍ତ ରଖିବା ପାଇଁ ବାଧ୍ୟ କରେ।

ଧାରା ୭୫(୫) ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଯୋଗ୍ୟତା ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସର୍ତ୍ତ ରଖିଛି। ଯେଉଁଥିରେ ଯଦି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ନିରନ୍ତର ଛଅ ମାସ ପାଇଁ ସଂସଦର କୌଣସି ଗୃହ (ଲୋକସଭା କିମ୍ବା ରାଜ୍ୟସଭା)ର ସଦସ୍ୟ ନ ଥାଆନ୍ତି, ତେବେ ସେହି ଅବଧି ସମାପ୍ତ ହେବା ପରେ ସେ ମନ୍ତ୍ରୀ ରହିବେ ନାହିଁ।

ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଦରମା ଏବଂ ଭତ୍ତା: ଧାରା ୭୫(୬) ମନ୍ତ୍ରୀମାନଙ୍କ ଦରମା ଏବଂ ଭତ୍ତା ସହିତ ଜଡିତ। ଏଥିରେ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସେମାନଙ୍କର ଦରମା ଏବଂ ଭତ୍ତା ସଂସଦର ଆଇନ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରାଯିବ।