୧୯୬୫ ମସିହାରେ ହାଜୀ ପିର୍ ପାସ୍’କୁ କବଜା କରିବା ପରେ ଭାରତ କାହିଁକି ପାକିସ୍ତାନକୁ ଫେରାଇ ଦେଇଥିଲା?
ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ: ୧୯୬୫ ମସିହାରେ ଭାରତ-ପାକିସ୍ତାନ ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ୟ ସାହସୀ ଅଭିଯାନ ଜରିଆରେ ପାକିସ୍ତାନ ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ହାଜୀ ପିର୍ ପାସ୍ ଓ ସମଗ୍ର ହାଜୀ ପିର୍ ବଲଜ୍ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ। ପିର୍ ପଞ୍ଜାଲ ରେଞ୍ଜରେ ୨୬୩୭ ମିଟର ଉଚ୍ଚତାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ପାସ୍ ରଣନୀତି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା ଓ ଏହା ଅନୁପ୍ରବେଶକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ମୁଖ୍ୟ ମାର୍ଗ ଥିଲା। ମେଜର ରଞ୍ଜିତ ସିଂହ ଦୟାଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ୧୯ ଇନ୍ଫାଣ୍ଟ୍ରି ଡିଭିଜନ ଓ ୧ ପାରା ଏକକ ଅଗଷ୍ଟ ୨୮, ୧୯୬୫ରେ ଏହି ପାସ୍ ଅଧିକାର କରିଥିଲେ, ଯାହା ପୁଞ୍ଚ-ଉରୀ ମାର୍ଗକୁ ୨୮୨ କିମିରୁ ୫୬ କିମିକୁ ହ୍ରାସ କରିଥିଲା ଓ ଭାରତର ଲଜିଷ୍ଟିକ୍ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ସୁଦୃଢ଼ କରିଥିଲା।
କିନ୍ତୁ ମାତ୍ର କିଛି ମାସ ପରେ, ୧୯୬୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୦ରେ ସୋଭିଏତ୍ ମଧ୍ୟସ୍ଥତାରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ତାଶକେଣ୍ଟ ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ ଭାରତ ଏହି ପାସ୍ ସମେତ ୧୯୨୦ ବର୍ଗ କିମି ଅଧିକୃତ ଅଞ୍ଚଳ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଫେରାଇ ଦେଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ପାକିସ୍ତାନ ୫୫୦ ବର୍ଗ କିମି ଫେରାଇଥିଲା। ଏହି ଚୁକ୍ତିର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଶାନ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା, କିନ୍ତୁ ଏଥିରେ ଯୁଦ୍ଧବିରୋଧୀ ଚୁକ୍ତି ବା ଗେରିଲା ଯୁଦ୍ଧ ରୋକିବା ପାଇଁ କୌଣସି ପଦକ୍ଷେପ ନଥିଲା, ଯାହା ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତରେ ସମାଲୋଚନାର କାରଣ ହେଉଛି।
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ନରେନ୍ଦ୍ର ମୋଦୀ ନିକଟରେ ଲୋକସଭାରେ କଂଗ୍ରେସକୁ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ପାଇଁ ଟାର୍ଗେଟ କରି କହିଛନ୍ତି, “ଆମେ ହାଜୀ ପିର୍ ପାସ୍ ପାକିସ୍ତାନଠାରୁ ଛଡ଼ାଇ ନେଇଥିଲୁ, କିନ୍ତୁ କଂଗ୍ରେସ ଏହାକୁ ଫେରାଇ ଦେଇଥିଲା।” ସେ ଏହା ସହ ୧୯୭୧ ଯୁଦ୍ଧ ପରେ ୯୦,୦୦୦ ପାକିସ୍ତାନୀ ସୈନିକଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିବା ଭଳି ଅନ୍ୟ ଭୁଲକୁ ମଧ୍ୟ ଉଠାଇଛନ୍ତି।
ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତି ପଛରେ ରଣନୀତିକ କାରଣ ଥିଲା। ଭାରତ ଚାହୁଁଥିଲା ପାକିସ୍ତାନ ଚମ୍ବ ସେକ୍ଟରରୁ ଫେରିଯାଉ, ଯାହା ଅଖନୂର ପୋଲ ଓ ଜମ୍ମୁ-ପୁଞ୍ଚ ମାର୍ଗର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା। ମେଜର ଜେନେରାଲ ଶେରୁ ଥାପଲିୟାଲ (ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ) କହିଛନ୍ତି, “ଚମ୍ବରେ ପାକିସ୍ତାନୀ ଉପସ୍ଥିତି ଭାରତ ପାଇଁ ବଡ଼ ବିପଦ ଥିଲା।” ଏହା ସହ ସୋଭିଏତ ଚାପ ଓ ଜାତିସଂଘରେ ଭେଟୋ ସମର୍ଥନ ହରାଇବାର ଆଶଙ୍କା ମଧ୍ୟ ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା ବୋଲି ସାମ୍ବାଦିକ କୁଲଦୀପ ନାୟାର ଦାବି କରିଛନ୍ତି।
ଲେଫ୍ଟେନାଣ୍ଟ ଜେନେରାଲ ରଞ୍ଜିତ ସିଂହ ଦୟାଲ (ଅବସରପ୍ରାପ୍ତ) ଓ ଅନ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞମାନେ ଏହି ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ରଣନୀତିକ ଭୁଲ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଛନ୍ତି, କାରଣ ଏହା ଅନୁପ୍ରବେଶ ରୋକିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିଥାନ୍ତା। ଆଜି ମଧ୍ୟ ହାଜୀ ପିର୍ ପାସ୍ ଦେଇ ଅନୁପ୍ରବେଶ ଜାରି ରହିଛି, ଯାହା ଭାରତର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ ସୃଷ୍ଟି କରୁଛି।